Ngày 24/10 năm 1972, Viện Khoa học Công nghệ Mỏ – Vinacomin (tiền thân là Phân viện Nghiên cứu Khoa học Kỹ thuật Than (trực thuộc Bộ Điện và Than) được thành lập, đánh dấu sự ra đời của một tổ chức khoa học và công nghệ chuyên ngành trong lĩnh vực công nghiệp mỏ. Từ ngày 06/5/1996 đến nay Viện là là đơn vị thành viên của Tổng Công ty Than Việt Nam (nay là Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam) theo Nghị định số 27/CP của Thủ tướng Chính phủ.
